Moermansk

De stad Moermansk bestaat bij de gratie van de warme golfstroom, die ervoor zorgt dat de haven nauwelijks dichtvriest. Moermansk is de laatste jaren gegroeid, en dat is de stad aan te zien. De gebouwen in Stalin-empirestijl aan de hoofdstraat, de Lenin Prospekt, worden goed onderhouden. Ze zijn vanaf de heuvel waar het Aljosja-monument staat duidelijk herkenbaar als het stralend hart van de stad.

Aljosja, de onbekende soldaat, is een betonnen kolos ter herinnering aan de tweede herrijzenis van Moermansk. De stad werd platgebombardeerd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Moermansk werd na de oorlog uitgeroepen tot één van de Heldensteden van de Sovjet-Unie. Heldensteden zijn frontsteden die niet door Duitsland veroverd zijn. Twintig jaar voor de Duitse aanval was de stad ook al eens in de as gelegd, dat was tijdens de Russische Burgeroorlog (1918-1922).

Na het instorten van de Sovjet-Unie vertrok 40 procent van de bevolking naar warmere gebieden. Nu wonen er 300.000 mensen in een stad waar het 's winters erg koud kan worden en de zon onder de horizon blijft.

Historie

Er bestond in de middeleeuwen al een nederzetting en een klooster ten zuiden van de plek die nu Moermansk heet. Deze nederzetting heette Kola. In de Saami-taal betekent dat zowel vis als goud. Rond 1853 is deze nederzetting door Napoleon de Derde in het kader van de Krimoorlog in brand geschoten en vernietigd.

De stad Moermansk is in 1916 in het midden van de Eerste Wereldoorlog gesticht door tsaar Nikolaas, met een duidelijk strategisch doel. Een ijsvrije haven met vrije toegang tot de wereldzeeën en een spoorlijn om Moermansk te verbinden met de hoofdstad St. Petersburg. De stad heette eerst ‘Romanov na Moerman', genoemd naar de tsaar en naar de Moerman-kust (Moerman is een verbastering van het woord Noorman). Pas sinds het begin van de twintiger jaren, wanneer de stad na veel strijd en burgeroorlog deel is gaan uitmaken van de Sovjet-Unie, heet de stad Moermansk.

In de Tweede Wereldoorlog is de stad bekend geworden van de konvooien waarmee de Sovjet-Unie bevoorraad werd door de geallieerden. Daarin speelden ook Nederlandse koopvaardijschepen een belangrijke rol. De Duitsers hebben de stad Moermansk niet veroverd, maar wel geheel in de as gelegd.

Tegenwoordig is de stad een potentiële uitvalsbasis voor de olie- en gasindustrie en ook hier spreekt de Nederlandse handelsgeest nog steeds een belangrijk woordje mee. Van de Moermansker export, veelal grondstoffen, gaat 62 procent naar Nederland.

Het is een stad en een gebied met een lange en roerige geschiedenis en het is sinds 1989 via een stedenband verbonden met Groningen. Maar het is al langer verbonden met Nederland dan velen van ons weten: rond 1500 kwamen de eerste Nederlanders al in deze streken en bezochten Kola om er handel te drijven. Sinds 1597 is de naam van Willem Barentsz voor altijd verbonden met deze regio.

Mogelijkheden

Het huidige Moermansk vertoont veel overeenkomsten met Groningen, waardoor er laagdrempelige mogelijkheden voor samenwerking op uiteenlopende gebieden ontstaan. De Stedenband cq. gemeente Groningen kan hierbij een verbindende en faciliterende rol spelen, mede omdat zij in meer dan 25 jaar een uitgebreid netwerk in stad en regio heeft opgebouwd en al een uitstekende reputatie geniet.

Krimp

De regio Moermansk heeft - net als de regio Groningen - te maken met krimp: jonge mensen trekken na hun school of vervolgopleiding weg naar Moskou en Sint-Petersburg. Moermansk doet veel om het leven in stad en regio zo comfortabel mogelijk te maken. De pas opgerichte Arctische Universiteit is een poging om de jeugd in Moermansk te houden, maar er is veel vraag naar de ervaring van Groningen met deze problematiek.

Healthy ageing

Net als in Nederland is healthy ageing in Rusland de laatste jaren een belangrijk onderwerp, al heet het daar ‘long active living'. Belangrijke Russische doelgroepen zijn mijnwerkers en - ook weer net als in Nederland - senioren. Deze groep krijgt in Moermansk veel aandacht, o.a. het digitaal vaardig maken van deze generatie. Het Healthy Ageing Network North-Netherlands (HANNN) ziet diverse aanknopingspunten voor expertise-uitwisseling: e-health, food. Het HANNN heeft al laten weten hierbij in de toekomst te willen samenwerken met de Stedenband.

Universiteitssteden

Zowel Groningen als Moermansk zijn een universiteitsstad. De Stedenband heeft al eerder geprobeerd om studentenuitwisselingen op te zetten, maar dit is tot nu toe niet gelukt wegens te grote verschillen in het onderwijssysteem. De Arctische Universiteit zoekt uitdrukkelijk samenwerking met instituten in Nederland; wellicht geeft dit de uitwisselingen een nieuwe impuls. De AU heeft grote belangstelling voor Nederlandse (Groningse) expertise. Hier ligt een kans voor de diverse instituten (Rijksuniversiteit, UMCG, Hanzehogeschool, Arctisch Centrum) in Groningen.

Economie, energie en transport

De regio Moermansk is de enige Russische regio die op dit moment economische groei doormaakt. Dankzij de warme Golfstroom biedt de haven van Moermansk volop interessante mogelijkheden voor de handel op het gebied van transport en olie en gas. Er zijn al enkele Nederlandse (en Groningse) bedrijven actief in Moermansk, zoals Boskalis, Van Oord en Wagenborgen. Om het gebied te ontsluiten naar de rest van Rusland is er de laatste jaren veel geïnvesteerd in een uitgebreid, modern wegennet naar Sint-Petersburg. Ook op het gebied van duurzame energie is Moermansk actief: vlak bij Moermansk wordt een windmolenpark met 350 (!) windmolens gebouwd, op initiatief van een Nederlander.

De Stedenband in Moermansk

Al snel bestond er in Moermansk ook behoefte aan een eigen kantoor om de stedenband dichter bij de Moermansker burger te brengen. In 1994 werd het Moermansker kantoor geopend in School 36, destijds de partnerschool van het Rölingcollege in Groningen. In het begin werkten daar Nederlandse slavisten, sinds 1999 is er Russisch personeel. Het kantoor wordt grotendeels gesubsidieerd door de gemeente Groningen. Sinds 2008 is er een Moermansks bestuur. Tegenwoordig is het kantoor zelfstandig gevestigd in hotel Marjak.

Moermansk